Himalayaların zirvesinde, harita üzerinde nokta büyüklüğünde doğasını koruyan ve geleneklerini sürdüren mutlu bir ülke: Bhutan. Resmi adı Bhutan Krallığı olan bu ülke, dünyanın en kalabalık iki ülkesi olan Çin ve Hindistan arasında yer alıyor. 1974 yılına kadar Budist yaşam biçimini korumak için kapılarını dış dünyaya kapalı tutan Bhutan, bu sayede yüzlerce yıllık geleneklerini koruyabilmiş. Şimdi 824 000 bin nüfuslu Himalayaların bu güzel ülkesine ve sürdürdükleri doğayla uyumlu yaşamlarına daha yakından bakalım.
(Bhutan'ı youtube kanalımdan izlemek için videoya tıklayabilirsiniz. Ayrıca kanalıma destek verirseniz sevinirim)
1. Doğa, Bhutanlılar için her şey. Geleneksel inançlarına göre doğal alanlar, tanrıların ve koruyucu ruhların evi. Bu yüzden bu alanların bozulmasının kendilerine felaket getireceğine inanıyorlar. Bu nedenle anayasalarında ülkenin en az %60’nın ormanlarla kaplı olma zorunluluğu var. Ülkedeki orman oranı günümüzde %72 civarında ve bu oranı daha da arttırmaya çalışıyorlar. Bu kapsamda 2015 yılında yapılan bir kampanyayla bir saatte 50 bin fidan diken Bhutanlılar, Krallarının 2016 yılında bir çocuğu olduğunda da ülke genelinde tam 108 bin adet fidan diktiler. Neden 108 derseniz, 108 sayısı Budist inancına göre kutsal bir sayı ve 6 duyu, 3 zaman dilimi, 2 kalp hali ile 3 duygu halinin çarpımıyla elde ediliyor.
2. Burada sağlık hizmetleri, tamamen ücretsiz. Muayene, tedavi ve ilaçlar; hepsi devlet tarafından karşılanıyor. İnsanlar geleneksel ilaçlarla mı yoksa klasik ilaçlarla mı tedavi olmak istiyor kendileri seçiyor ve ona göre ilaç temin ediliyor. Sağlıklı bir hayat süren ülkede şişman kimse de yok. Ayrıca bu doğal ülkede ortalama yaşam ise 67 civarında.
3. Bhutan’da eğitim hizmetleri de tamamen ücretsiz. Ülkede özel okul yok. Kralın çocuğu da devlet okulunda diğer vatandaşların çocuklarıyla aynı eğitimi alıyor. Ülkedeki son verilere göre okuryazar oranı %65 civarında.
4. Bhutanlılar, resmi kurumlarda geleneksel kıyafetlerini giymek zorundalar. Bu kıyafetler, erkekler için kalın kumaştan yapılmış, kalkık yakalı, diz üstüne kadar inen, gho iken; kadınlar için de, yere kadar uzanan bir kıyafet olan kiradır. Çıplaklık, Bhutanlılar için ayıp bir durum. Bu yüzden açık birini görmek zor. Kıyafetler aynı zamanda statü göstergesi.
Bir kişinin statüsü, sol omzunun üzerinde asılı duran fular – şal benzeri bir atkı ile belli oluyor. Kral sarı renkte takarken, sıradan halk beyaz renkte takıyor, farklı statülerde olanlar da farklı renkler kullanıyorlar. Dolaysıyla sokakta karşılaştığınız birinin taktığı atkıdan, hangi statüye ait olduğunu anlayabiliyorsunuz.
5. Bu ülkede sigara içmek yasak. 2010’da Bhutan kralı çıkardığı bir yasayla ülkede tütün tarımını, hasadını ve satışını yasakladı. Bu şekilde tütüne tam yasak getiren ilk ülke oldu. Ülkeye gelecek olan turistler ise sigara getirebilirler ancak bunun için de ayrıca ek bir ücret ödemek zorundalar.
6. Bhutan’da 1970’lere kadar para kullanılmıyordu. Ülkede insanlar, ilk çağlardaki gibi takas yaparak hayatlarına devam ediyordu. Nüfusun büyük çoğunluğu tarım ve hayvancılıkla geçimini sağladığı için, takas yöntemi sorun olmamış. Ancak bu tarihten sonra para kullanımına geçildi. Ülkenin para birimi Ngultrum’dur, ülkede madeni para halk bir türlü alışamadığı için kaldırılmış. Sadece kağıt para kullanılıyor.
7. Evlilik kurallarıyla da dikkat çeken bir ülke. Ülkede yabancılarla evlenmeye izin verilmiyor. Evlilik törenlerinde rahipler düğün boyunca mantra okurlar ve bunun evliliklerde zihinsel bağ kurmaya yardımcı olduğuna inanıyorlar. Evlendikten sonra, erkek kızın evine taşınıyor ve yeterli parayı biriktirdiğinde yeni bir eve geçebiliyor.
8. Bhutan’da, Mutluluk Bakanlığı var. Ülkede 2008 yılında ülkenin iç huzuruyla ilgilenmek için Gayri Safi Milli Mutluluk komitesi kuruldu. Bu konuda Kralın “Gayri safi ulusal mutluluk, gayri safi hasıladan daha önemlidir” sözü, devletin insanların mutluluğuna verdiği değeri gösteriyor. Nüfus sayımı anketinde bile, yaşamınızdan memnun olup olmadığınızı belirtebileceğiniz bir sütun var. Ayrıca Mutluluk Bakanlığı, Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) terimine benzer şekilde, Gayri Safi Milli Mutluluğu ölçüyor. Böylece, yaşam kalitesi, finansal ve mental değerler arasındaki denge belirleniyor. 2015’te yapılan araştırma, insanların %91’inin mutlu olduğunu ortaya çıkarmış.
9. Bhutan’da, elektrik kullanımı 1960’larda başlamış. Ülkede televizyon ve internet kullanımı, 1999 yılına kadar yasak olarak kalmış. Ancak dış baskılar sonunda televizyonun ülkeye girişine izin verilmiş. Bu yüzden Bhutanlılar, televizyon izlemeye başlayan son ülke vatandaşları olmuş. Ülkede telefon kullanımı da 2000’li yıllarda serbest bırakılmış. Bu yasakların nedeni ise yaşam biçimlerini ve geleneklerini dış etkilerden koruyabilmek. Ancak kral, hem dış baskılar hem de dünyadan izole olmanın imkansız hale geldiğini görünce, yasakları kaldırmaya karar vermiş.
10. Ülkede birçok festival düzenleniyor. Bunların bazıları dini nitelikliyken bazıları da doğaya saygı çerçevesinde yapılıyor. “Siyah boyunlu turna festivali”, kuşların ülkeye göç etmesini kutlamak ve onları korumak için düzenlenen doğa sevgisi içerikli bir festivalken, temmuz ayında kutlanan “Haa Yaz Festivali” ise, ülke çapında göçebe halkın yaşamlarının göz önüne serildiği ve dini yaşamlarının onurlandırıldığı bir festivaldir. En büyük festivallerinden biri de, “Timfu Tşeçu festivali”dir. Bu festivalde de keşişler özel danslar yaparlar, festival ritüeller ve ayinler eşliğinde 3 gün sürer. Bunların dışında da birçok festival vardır.
11. Bhutan mutfağı oldukça acı barındıran bir mutfak. Burada insanlar acıyı seviyor. Ulusal yemekleri olan Ema Datşi, kırmızı biber ve peynir kullanılarak yapılıyor. Bunun yanında ülke mutfağında kırmızı pirinç, kara buğday ve mısır çok önemli. Bhutan halkının büyük bölümü budist, bu nedenle hayvanlara karşı büyük saygıları var ve ülkede balık tutmak bile yasak. vejeteryanlık yaygın. Ana yemekleri pilav, bu pilav, bölgenin iklim şartları sert olduğu için bu iklime uyum sağlayan kırmızı pirinçten yapılıyor. Butanlılar, oldukça fazla çay içiyorlar ve çaylarına özellikle tuz, karabiber ve tereyağı karıştırarak kendilerine özgü bir içecek haline getiriyorlar.
Bhutan’da kışlar çok zorlu ve çetin geçiyor. Bu yüzden kışlık yiyecekler yazdan hazırlanmak zorunda. Bunun için de evlerin çatılarında yazın yetiştirdikleri ürünleri kurutuyorlar. Biber ve kırmızı pirinç kışları geçirmelerinde önemli bir yere sahip. Ayrıca hayvanları için de yiyecekleri yazdan biriktiriyorlar.
12. Ülkede her şey %100 organik. Kimyasal ürün kullanmak ve ihraç etmek kanunlarla yasaklanmış durumda. Bu yüzden ülkede üretilen her şey doğal.
13. Ülkede trafik ışığı yok. Az sayıdaki araç için yönlendirmeler trafik polisleri tarafından yapılıyor.
14. Ülkede 4 havaalanı var. Ancak bunlardan sadece 1’i uluslararası havaalanı. Burada ise tek bir uçak firması olan Drukair, 3 uçak ile hizmet veriyor. Burası son dereceli tehlikeli bir pist olduğu için öyle her pilota izin verilmiyor. Sadece 8 pilotun buraya iniş yapma yetkisi var.
15. Bhutanlılar, evlerini süslemeyi seviyorlar. Evlerin duvarlarındaki süslemelerde kuşlar başta olmak üzere çeşitli hayvanların desenlerini çiziyorlar. En fazla 5 katlı ev yapımına izin verilen Bhutanda, geleneksel olarak evler üç katlı yapılıyor. Evlerin yapımında ise geleneksel mimariye uyulmak zorunda. Önceleri evlerin alt katı hayvanlar için kullanılırken, son yıllarda hayvanların yaşanılan evlerin alt katında olmasının hijyenik olmadığı gerekçesiyle ayrılmış. Çatılarda ise kışın yenilecek yiyecekler saklanıyor.
16. Eğer bir insan evini kaybederse, krala gidip ev yapabileceği bir yer ister. Kral ona ev yapabileceği ve bahçesi olabilecek bir yer gösterir. Buraya evini yapar, bu sistem sayesinde ülkede evsiz kimse yok. Dolaysıyla sokaklarda kimsesiz insanları göremezsiniz.
17. Kadınlara öncelik sağlanıyor. Bhutan’da kadınlara saygı gösteriliyor. Ülkedeki miras geleneği de bunun güzel bir kanıtı. Evler, hayvanlar ve mülkler ile eşyalar en büyük kıza bırakılıyor. Erkek çocuğuna verilmiyor.
18. 1969’da kral Jigme Dorji Wangçuk zamanında meşruti monarşiye geçilmiş ve 2008’de kral kendi isteğiyle yetkilerini meclise devretmiş. Böylece kral kendi isteğiyle emekli olmuş.
19. Ülkenin yerel dilde adı “Druk Yul” yani “Gürleyen Ejderhanın Ülkesi”. Butan bayrağında da bu gürleyen ejderha görülüyor.
20. Doğal hayatı her şey olarak gören Butan, küresel ısınma ve iklim değişikliğiyle mücadele konusunda da dünyaya örnek olacak bir ülke konumunda. Bu ülke ürettiği karbondioksitin üç katını, ormanlar yoluyla temizliyor. Burada karbon salınımı nötr bile değil, eksilerde. Yani Bhutan ürettiğinden daha fazla karbondioksiti koruma altına aldığı ormanlarıyla temizliyor ve dünyanın temizlenmesine yardım ediyor. Komşularının da ürettiği karbonun 6 milyon tonunu temizliyor. Enerjisinin büyük bölümünü yenilenebilir kaynaklardan elde Bhutan, 2020’ye kadar 17 milyon ton karbon salınımını engelleyecek kadar enerji ihraç etmeyi düşünüyor.
21. Bu ülkeye gitmek isterseniz, bu sizi biraz uğraştırabilir. Çünkü turistlerin ülkeye girişi zor. Geleneklerine sıkı sıkıya bağlı olmalarından dolayı, fazla dış etkiye izin vermek istemiyorlar. Bu yüzden ülkeye gitmek ve gezmek kolay değil ve oldukça pahalı. Ülkeye tek kişi girişler, oldukça yüksek maliyet gerektiriyor. Bu yüzden en az üç kişilik grupla gidilmesi gerekiyor. Tüm belgeler ve vizeler devlet tarafından atanan bir şirket tarafından kontrol ediliyor. İzin almak için (uçak biletleri, otel, ücretler, tur operatörü ve rehberlik hizmetleri, vize ve sigorta) gibi tüm masrafları önceden ödemek zorundasınız. Ülkede, ancak bir rehberle seyahat edebilirsiniz, başkentte rehberden yalnız dolaşmak için size yalnız bırakmasını isteyebilirsiniz ancak diğer yerlerde asla kendi başınıza bir geziye çıkma şansınız yok. Zaten gezi yapabileceğiniz yerler belli, öyle her yeri gezemezsiniz.
Bu videoda, doğasına ve geleneklerine önem veren ve korumak için çabalayan çoğumuzun varlığından haberdar bile olmadığı bir ülke olan Bhutan’ı tanımaya çalıştık. Gelecek içeriklerde görüşmek dileğiyle.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder