15 Maddede Arslantepe Höyüğü

Malatya'nın Orduzu ilçesinde Fırat Nehri'ne 15 km uzaklıkta bulunan Arslantepe Höyüğü'ndeki kazılar 1960 yılından itibaren İtalyan La Sapienza Üniversitesi tarafından sürdürülüyor. İtalyan Frangipane başkanlığında devam eden kazılardan bugüne kadar elde edilen buluntuları 15 maddede derlemeye çalıştık. Haydi başlayalım. 

1.Arslantepe Höyüğü değişim tarihçesi.

Arslanepe, M.Ö. 5000'li yıllardan M.Ö. 700'lerdeki Asurlular tarafından istila edilene kadar şehir olarak varlığını sürdürür. İstiladan sonra uzun süre terk edilir. M.S. 500'lerde Romalılar zamanında köy yerleşmesi haline gelerek tekrar yerleşim olur. Daha sonra Bizans zamanında ise Nekropol (mezarlık) olarak kullanılır. 

2. Şehir yerleşimindeki kültürel değişim

M.Ö. 3000 başlarında Arslantepe'de geçerli olan kültür hızlı bir şekilde başka bir kültürle değişir. Bunun nedeni ise bir yıkım yaşanması ve ardından Transkafkasya menşeli hayvancılıkla uğraşan yerleşimcilerin bölgeye gelmesidir. Ayrıca Anadolu ve Mezopotamya arasındaki ticaret güzergahının üzerinde olduğu için iki kültürden de izler taşır. 

3. Höyüğün adının hikayesi

Höyüğe, kazılar öncesinde höyük yüzeyinde olan ve sonrasında Saray'ın girişinde yer aldığı belirlenen arslan heykellerinden dolayı Arslantepe ismi verilir.

4.Devletleşmenin başladığı yer. 

Kazılarda 2500 civarı mühürün bulunması bürokrasinin başladığını gösterir. Mühürler tam anlamıyla bir kontrol sisteminin olduğunun kanıtı ve bu da tam anlamıyla devletleşmenin başladığına işaret eder. Sarayın olması da bir kralın ve gücün olduğunu kanıtlar. 

5.Dünyanın En Eski Kerpiç Sarayı Burada. 

Höyük'te diğer yapılardan daha güzel ve daha büyük olduğu fark edilen yapının M.Ö. 4000 yıllarına tarihlendirilen "dünyanın en eski sarayı" olduğu tespit edildi. Yağmur ve drenaj altyapısı ve duvarlarında gücü simgeleyen resimlerin olması o dönem hakkında önemli bilgiler veriyor. Kral, sarayının avlusunda toplanan halka konuşma yapıyor. Ancak halk bu avludan daha ileri gidemiyor. 

6. 5 Bin Yıllık Kerpiç Taht.

"Dünyanın en eski kerpiç sarayı" olarak kabul edilen binada M.Ö. 3000 li yıllara tarihlendirilen dünyanın en eski tahtı bulundu.

7. Dünyanın İlk Kılıçları.

Höyük'te bulunan Saray odalarının birinde arsenikli bakırdan yapılmış 21 adet silah bulundu. Bunlardan 12'si mızrak iken 9'u da kılıç. Kılıçların ağızları ile kabzaları tek parça olarak dökülmüş. Bu araçlar gücü sembolize eden askeri araçlar. Ayrıca bu araçların yapımında kullanılan metallerin Transkafkasya kökenli olduğu belirlenmiş. Bu ise bu bölge ile ticaret yapıldığını gösterir. 

8.En Eski Kral Mezarı

Kazılarda bulunan ve M.Ö. 3. binin başlarına tarihlendirilen bir mezar dikkat çekicidir. Bu mezarda büyük levhalarla çevrelenmiş taş bir sanduka içinde Transkafkasya ile Mezopotamya arasındaki ilişkileri kanıtlayan çanak- çömlek, çeşitli metallerden silahlar, bakır-gümüş-altın süs eşyaları ile gömülü bir ana gömü ve etrafındaki levhalar üzerinde de yaşları 12- 18 arasında değişen 4 kişinin iskeleti bulunur. Bu dört kişinin ana gömüye kurban edildiği düşünülüyor. Tüm bunlar burasının bir "Kral Mezarı" olduğunu gösteriyor.

9. 6 Metre Kalınlığında Surlar ve Dışında Kurulan Köy Yerleşmeleri

Höyüğün tepesinde etrafı yaklaşık 6 metrelik kalınlığında surlarla çevrili bir alan vardır. Burada soyluların veya elitlerin yaşadığı düşünülüyor. Surların dışında ise kerpiçten yapılma evlerden oluşan köy yerleşmesi var. Daha sonraki dönemlerde ise kerpiç evler yerine Transkafkasya'dan gelen ve hayvancılıkla uğraşan toplulukların yaptığı dağınık biçimdeki evler, tek odalı ve ahşap dikmeli dal örgüsü yapılar yapılmış. 

10. 5 Bin 500 Yıllık Tapınak

Arslantepe kazılarında çok büyük olmayan bir de tapınak bulundu. Yapılan incelemeler sonucunda bu tapınağın saraydan yaklaşık 100-150 yıl daha önce yapıldığı belirlendi. Tapınağın duvarlarında oyuklar olan nişler bulunurken, duvar dekorasyonu olarak kırmızının kullanılması sadece buraya özgü olduğu görüldü. Ayrıca tapınak içindeki odalarda bulunan 100 kadar çanağın burada çalışan işçilere ait yemek yeme amaçlı kullanıldığı düşünülüyor. Bu durum burada bir işçi sınıfı olduğu ve yemek verme yoluyla merkezileşmenin yani devletleşmenin saraydan önce tapınakla başladığını gösteriyor.

11. Laik Düzenin Başladığı Yer

Arslantepe Höyüğü kazıları, Anadolu'daki ilk laik yerleşmenin burada başladığını gösterir. Burada tapınak ve kral olması, din ve devlet işlerinin ayrı yürütüldüğünün kanıtı olarak düşünülüyor.

12. Hiyerarşik düzen var.

Burada yaşayan insanlar arasında hiyerarşik düzen var. İnsanlar, tapınak ve kral için çalışıyorlar ve karşılığında ise yemeklerini alıyorlar. Bu da demek oluyor ki bir işçi sınıfı var, bir de onların hizmet ettikleri ve onlara yiyecek veren  soylular yani elit bir kesim var. 

13. Geç Hitit dönemine ait en az 3 bin yıllık rölyefler

Bulunan iki rölyeften birinde "savaş sonrası birbirlerine barış çubukları veren kartal başlı iki kral" betimlenmiş.

14. Gücü Temsil Eden Duvar Resmi

Saray içinde bulunan depolardan birinin girişinde bulunan duvar resmi Arslantepe'deki hiyerarşi hakkında oldukça önemli bilgiler veriyor. Bu resimde gölgelikli ve kızaklı bir arabada taşınan seçkin bir kişi betimlenmiş.

15.İklim Değişikliğinin İzleri

Başlangıçta zengin biyoçeşitliliğe sahip olan bölge zaman içinde bu zenginliğini kaybetmiş. Sıcaklığın artması, yağışların azalması ise ormansızlaşma başlamış ve buna bağlı olarak da erozyon artmış. Hayvanların yaşam alanı daraldığından bölgede ayı ve geyik sayısı azalırken çayırlara uyum sağlayabilen tavşan sayısında ise artış olmuş. 

(Beğendiyseniz paylaşabilir ve yan taraftan facebook sayfamızı takip edebilirsiniz.)

Kaynaklar:

Akın, S. M.Ö. II. binde Malatya Arslantepe Höyüğü orta ve geç tunç çağı tabakaları.

Arslan, N. (2014).  Eski tunç çağında Kültepe ve Arslantepe Yerleşimi. Yüksek Lisans Güz Dönemi Ödevi.

Kavılı, H. (2016). İlk Tunç Çağı evresinde (G.Ö. 4950-4700) Arslantepe'deki sosyo-ekolojik dinamikler: etmen temelli modellemede ilişkili sistemler yaklaşımı. 6.Uzaktan Algılama- CBS Sempozyumu. Adana.