Theseus'un Gemisi

Theseus'un gemisi, 17. yy'lın önemli İngiliz siyaset felsefecisi olan Thomas Hobbes tarafından gündeme getirilmiş bir paradoks durumudur. 

Hobbes, antik dönemin önemli tarihçilerinden Plutark'tan bir efsane alıntılar. Efsane kısaca şöyledir: "Atina'nın efsanevi kurucusu olan Theseus, Girit Adası'ndaki boğa biçimindeki canavar Minotor'u tek başına öldürüp bir gemi ile eve dönmüştür. Atinalılar efsanevi kurucularını onurlandırmak için 1000 yıl boyunca gemiyi limanda tutarlar. Ayrıca Atinalılar her yıl Theseus'un yolculuğunu tekrarlamaya başlarlar. Tabi zaman içinde geminin bazı parçaları eskimeye başlar. Eskiyen parçalar aynı malzemeden yapılmış yenileri ile değiştirilir. Bir zaman sonra geminin değiştirilmemiş tek parçası bile kalmaz."

Burada bizi paradoks beklemektedir:

1.Bu durumda gemi hala Theseus'un Gemisi sayılır mı? Yoksa bu son aşamadaki gemi başka bir gemi midir?

2.Yıllar içinde Theseus'un Gemisi'nden çıkarılan tüm parçalar kullanılarak ikinci bir gemi yapılırsa bu gemi Theseus'un Gemisi olur mu? A ve B cinsinden anlatırsak; tüm parçaları zamanla değiştirilen gemiye A diyelim ve sökülen parçalarla yapılan gemiye de B diyelim. Böyle bir durumda Theseus'un asıl gemisi A mı yoksa B mi olurdu?

Olay sadece bir gemi meselesiyle sınırlı değil aslında. Hukuktan ekonomiye siyasetten sanata kadar geniş bir alanda etkili bir paradoks. Ancak biz başka bir yere yöneleceğiz. Kimlik sorununa...

İnsanlar da Theseus'un gemisi misali hayatları boyunca değişirler. 5 yaşındaki bir çocuk ile onun 70 yaşındaki yaşlı hali arasında fiziksel ve psikolojik benzerlikler oldukça azdır. bu durumdaki kişiyi aynı kişi olarak görebilir miyiz? Eğer bu iki farklı zaman dilimdeki kişiyi aynı kabul edersek bunları aynı yapan nedir? Diyelim ki bu çocuk 20 yaşında bir suç işledi ve bu durum 50 yıl sonra fark edildi. Böyle bir durumda bu kişiyi 50 yıl önce işlemiş olduğu suçtan dolayı cezalandırmak ne kadar doğru? 

İşte olaylar burada karışıyor. Filozofları antik çağdan beri meşgul eden aslında Theseus'un gemisinden ziyade kişisel kimlik sorunudur. Bir insanın belirli bir andaki halinin başka bir zamandaki haliyle aynı kişi olması için gerekli ve yeterli koşullar nelerdir? 

Peki, size soralım: Sizi, siz yapan nedir? 

Fiziksel durumunuz mu? Düşünceleriniz ve duygularınız mı? Ya da hareketleriniz veya davranış biçiminiz mi? Hangisi sizsiniz? 5 yıl önceki haliniz mi, bir hafta önceki haliniz mi, bir saat önceki haliniz mi, şimdiki haliniz mi yoksa 10 yıl sonraki haliniz mi? 

Sokrates bize "sorgulanmamış bir hayat yaşanmaya değmez" derken aslında bize "kendinizi bilin" diyordu. 

Sahi biz kimiz?

kaynak:

Adkins, A. Who am I? A philosophical inquiry. TedEd videosu. 

Dupre, B. Gerçekten bilinmesi gereken 50 felsefe fikri. 2.Baskı. Domingo Yayınları.

Görseller google görsellerden alınmıştır.